Шоҳ-бой ҳақида латифалар
Жуда хасис бойлардан бири таксидан тушгач, чўнтагини ковлашга тушибди.
Бир пайт ўзига-ўзи шивирлаб:
— Ҳамёним таксига тушиб қолибди шекилли, - деса ҳайдовчи шу заҳоти машинани ҳайдаб кетиб қолибди.
Шунда бой кулиб:
— Дўстим тўғри айтган экан... - дермиш.
Бир пайт ўзига-ўзи шивирлаб:
— Ҳамёним таксига тушиб қолибди шекилли, - деса ҳайдовчи шу заҳоти машинани ҳайдаб кетиб қолибди.
Шунда бой кулиб:
— Дўстим тўғри айтган экан... - дермиш.
Подшо эрталаб овга борар эди, рўпарасидан Афанди чиқиб қолди. Афандининг кўриниши анча ҳунук бўлганидан, подшо ходимларига буюрди:
— Овнинг бошидан шундай бадбашара одам учради, бугун ов юришмайди, олиб бор зиндонга сол буни, ҳали овдан қайтганда гаплашаман бу билан!
Олиб бориб Афандини зиндонга ташладилар. Аммо шу куни подшонинг ови жуда яхши юришди. подшо овдан қайтгач, Афандини чақиртириб деди:
— Агар бугун овим юришмаганда, сени ўлдирар эдим, бахтинг бор экан.
— Бир савол сўрасам майлими?—деди Афанди.
— Сўра!
— «Бахтсизлик келтиради, овим юришмайди» деб мени эрталаб қаматдингиз, аксинча, овингиз юришиб кетди. Мен ҳам бола-чақамнинг шу бугунги тирикчилиги учун бир парча нон топгани чиққан эдим, кечгача зиндонда ётиб, тирикчиликдан қолдим, бола-чақамнинг ҳоли нима кечганини билмайман. Қани, айтинг-чи, иккаламиздан қайси биримиз бахтсизлик келтирар эканмиз?
— Овнинг бошидан шундай бадбашара одам учради, бугун ов юришмайди, олиб бор зиндонга сол буни, ҳали овдан қайтганда гаплашаман бу билан!
Олиб бориб Афандини зиндонга ташладилар. Аммо шу куни подшонинг ови жуда яхши юришди. подшо овдан қайтгач, Афандини чақиртириб деди:
— Агар бугун овим юришмаганда, сени ўлдирар эдим, бахтинг бор экан.
— Бир савол сўрасам майлими?—деди Афанди.
— Сўра!
— «Бахтсизлик келтиради, овим юришмайди» деб мени эрталаб қаматдингиз, аксинча, овингиз юришиб кетди. Мен ҳам бола-чақамнинг шу бугунги тирикчилиги учун бир парча нон топгани чиққан эдим, кечгача зиндонда ётиб, тирикчиликдан қолдим, бола-чақамнинг ҳоли нима кечганини билмайман. Қани, айтинг-чи, иккаламиздан қайси биримиз бахтсизлик келтирар эканмиз?
Пошшо Афандидан ғазабланиб, «Иккинчи юзингни кўрмайин!» деди-да, уни саройдан ҳайдаб чиқарди.
Кунларнинг бирида у кўчага чиққан эди, одамларнинг кўча супуриб, сув сепиб, йўлнинг икки томонига тизилишиб турганларини кўрди.
— Нима гап? — ажабланиб сўради у.
— Пошшо ўтади,— кимдир жавоб берди.
Афанди одамлар қаторида турган эди, пошшо келиб қолди. У дарҳол пошшога орқасини қилиб турди. Пошшо ғазабланиб қичқирди:
— Қандай одамсан, нимага тескари турибсан!
— Иккинчи бетингни кўрмайин деган эдингиз, шоҳим бетимни кўрмаса, кетимни кўрсин деб турибман,— жавоб берди Афанди.
Кунларнинг бирида у кўчага чиққан эди, одамларнинг кўча супуриб, сув сепиб, йўлнинг икки томонига тизилишиб турганларини кўрди.
— Нима гап? — ажабланиб сўради у.
— Пошшо ўтади,— кимдир жавоб берди.
Афанди одамлар қаторида турган эди, пошшо келиб қолди. У дарҳол пошшога орқасини қилиб турди. Пошшо ғазабланиб қичқирди:
— Қандай одамсан, нимага тескари турибсан!
— Иккинчи бетингни кўрмайин деган эдингиз, шоҳим бетимни кўрмаса, кетимни кўрсин деб турибман,— жавоб берди Афанди.
Афанди темирчилик қилар экан. Бир куни қизиган темирни олиб, болғалайман деб турса, бой келибди-да, темирга қараб:
— Темирни қизиганини қара, ушласанг қўлинг ёпишиб қолса керак-а?
— Бой бува, агар ҳозир битта тилла танга берсангиз, қўлимга олиб тилимга ҳам тегизишим мумкин.
— Йўғее, мана ол тилла танга, деб битта тилла танга берса.
Афанди тилла тангани қўлига олиб, кейин тилига теккизибди-да, чўнтагига солиб қўйибди.
— Темирни қизиганини қара, ушласанг қўлинг ёпишиб қолса керак-а?
— Бой бува, агар ҳозир битта тилла танга берсангиз, қўлимга олиб тилимга ҳам тегизишим мумкин.
— Йўғее, мана ол тилла танга, деб битта тилла танга берса.
Афанди тилла тангани қўлига олиб, кейин тилига теккизибди-да, чўнтагига солиб қўйибди.
Подшо бир куни Афанди билан зиндонда ётганларни текширишга борди. Иккаласи уларнинг гуноҳини суриштира бошлашди. Қамоқда ётганларнинг ҳаммаси гуноҳсиз эканликларини, бу ерда ноҳақ ётганликларини айтиб, арз ҚИЛДИ. Ёлғиз биргина киши ўзининг гуноҳкор эканлигига иқрор бўлди. Афанди подшога қараб деди:
— Подшоҳи олам, бу гуноҳкорни дарҳол зиндондан чиқазиб юборинг. Бўлмаса бошқа гуноҳсизларни бузиб юборади, дермиш.
— Подшоҳи олам, бу гуноҳкорни дарҳол зиндондан чиқазиб юборинг. Бўлмаса бошқа гуноҳсизларни бузиб юборади, дермиш.
Подшо Афандини масхаралаш мақсадида сарой аҳлини йиғиб, фармони олий ўқиди:
— Биз бугундан бошлаб Насриддин Афандини эшак бошилик мартабасига мувофиқ кўрдик...
Афанди ўрнидан туриб подшога таъзим қилди ва бориб тахтдан ҳам юқорироқ бир жойга бориб ўтирди.
— Ҳа, Афанди, — деди подшо,— нима учун мендан ҳам юқорироққа ўтирдингиз?
Афанди қўлини кўтариб деди:
— Тақдирга тан беринг, шоҳим! Мен ўз вазифамни бажаришга киришдим!
— Биз бугундан бошлаб Насриддин Афандини эшак бошилик мартабасига мувофиқ кўрдик...
Афанди ўрнидан туриб подшога таъзим қилди ва бориб тахтдан ҳам юқорироқ бир жойга бориб ўтирди.
— Ҳа, Афанди, — деди подшо,— нима учун мендан ҳам юқорироққа ўтирдингиз?
Афанди қўлини кўтариб деди:
— Тақдирга тан беринг, шоҳим! Мен ўз вазифамни бажаришга киришдим!
Пошшо бир куни катта зиёфат берди. Унда Афанди ҳам бўлиб, ёнидаги киши билан қуюқ суҳбатлашар эди. Пошшо уни хижолат қилиш учун ёнига келиб:
— Ким билади, қандай ёлғонларни валақлаяпсан,— деди.
— Нима қилай, шоҳим,— жавоб берди Афанди,— лоф аралашмаса бўлмас экан, дўстимга сизнинг одиллигингиз ҳақида гапириб беряпман.
— Ким билади, қандай ёлғонларни валақлаяпсан,— деди.
— Нима қилай, шоҳим,— жавоб берди Афанди,— лоф аралашмаса бўлмас экан, дўстимга сизнинг одиллигингиз ҳақида гапириб беряпман.
Афанди қариб қолган чоғида мевали дарахт кўчатларини ўтқазаётган эди, подшо келиб қолди.
— Ҳой чол,— деди подшо,— сен пири-фоний бўп қолибсан. Бу экаётган дарахтларингнинг мевасини ейман, деб ўйлаяпсанми?
— Ўтганларнинг экиб қолдирганларидан биз фойдаланяпмиз. Энди бизнинг экканларимиздан келгусидагилар фойдалансинлар, деб экаяпман.
Бу гап подшога ёқиб кетиб, «За» деворди. Унинг «За» дегани офарин дегани эди, подшо ҳар гал «За» деганида минг танга инъом берилиши шарт эди. Подшонинг ёнидаги хазиначи дарҳол Афандига минг танга санаб берди. Афанди қуллуқ қилиб:
— Мана кўрдингизми подшоҳим, меваларим ҳозироқ хосил берди,— деди.
Подшо янаям хурсанд бўлиб, «За» деди. Хазиначи яна минг танга санаб берди. Афандининг таъби очилиб кетди:
— Аслида мевали дарахтлар йилда бир марта ҳосил беради. Лекин подшохимнинг пойи-кадамлари шарофатидан икки марта ҳосил берди.
Подшога бу гап ҳам хуш келиб, яна «За» деворди. Хазиначи Афандига яна минг тангани санаб берди-да, секин подшонинг қулоғига шивирлади:
— Э подшоҳи олам, агар бу ердан тезроқ кетмасак, бу чол хазинангизни буткул, қурутади...
— Ҳой чол,— деди подшо,— сен пири-фоний бўп қолибсан. Бу экаётган дарахтларингнинг мевасини ейман, деб ўйлаяпсанми?
— Ўтганларнинг экиб қолдирганларидан биз фойдаланяпмиз. Энди бизнинг экканларимиздан келгусидагилар фойдалансинлар, деб экаяпман.
Бу гап подшога ёқиб кетиб, «За» деворди. Унинг «За» дегани офарин дегани эди, подшо ҳар гал «За» деганида минг танга инъом берилиши шарт эди. Подшонинг ёнидаги хазиначи дарҳол Афандига минг танга санаб берди. Афанди қуллуқ қилиб:
— Мана кўрдингизми подшоҳим, меваларим ҳозироқ хосил берди,— деди.
Подшо янаям хурсанд бўлиб, «За» деди. Хазиначи яна минг танга санаб берди. Афандининг таъби очилиб кетди:
— Аслида мевали дарахтлар йилда бир марта ҳосил беради. Лекин подшохимнинг пойи-кадамлари шарофатидан икки марта ҳосил берди.
Подшога бу гап ҳам хуш келиб, яна «За» деворди. Хазиначи Афандига яна минг тангани санаб берди-да, секин подшонинг қулоғига шивирлади:
— Э подшоҳи олам, агар бу ердан тезроқ кетмасак, бу чол хазинангизни буткул, қурутади...
Пошшо бир куни зиёфатда ўтириб Афанди билан ҳазиллашди:
— Мулла Насриддин, қаерга борсангиз эшагингиздан ажралмайсиз, доим у билан биргасиз, а?
— Тақсир, эшагимдан ажралсам, мана бундай зиёфатлардан ҳам маҳрум бўлиб қоламан-да,— жавоб берди Афанди.
— Мулла Насриддин, қаерга борсангиз эшагингиздан ажралмайсиз, доим у билан биргасиз, а?
— Тақсир, эшагимдан ажралсам, мана бундай зиёфатлардан ҳам маҳрум бўлиб қоламан-да,— жавоб берди Афанди.
Афанди Подшо билан овга чиқди. Подшо бир кийикни қувиб бориб отган эди, ўқи хато кетди. Ўзини жуда ҳам мерган деб, ҳар доим мақтаниб юрган Подшо Афандининг олдида хижолат бўлди-да, ўзини оқлай бошлади:
— Қара, Афанди, жуда муғомбир ов кўрган қув кийик экан, менинг ўқимга чап бериб кетди-я.
Афанди Подшога таскин бериб, айтди:
— Агар кийикнинг ўрнида юзта одам бўлса ҳам бехато урган бўлар эдингиз, кийик ҳам овми!
— Қара, Афанди, жуда муғомбир ов кўрган қув кийик экан, менинг ўқимга чап бериб кетди-я.
Афанди Подшога таскин бериб, айтди:
— Агар кийикнинг ўрнида юзта одам бўлса ҳам бехато урган бўлар эдингиз, кийик ҳам овми!
