Shoh-Boy haqida latifalar
Juda xasis boylardan biri taksidan tushgach, cho‘ntagini kovlashga tushibdi.
Bir payt o‘ziga-o‘zi shivirlab:
— Hamyonim taksiga tushib qolibdi shekilli, - desa haydovchi shu zahoti mashinani haydab ketib qolibdi.
Shunda boy kulib:
— Do‘stim to‘g‘ri aytgan ekan... - dermish.
Bir payt o‘ziga-o‘zi shivirlab:
— Hamyonim taksiga tushib qolibdi shekilli, - desa haydovchi shu zahoti mashinani haydab ketib qolibdi.
Shunda boy kulib:
— Do‘stim to‘g‘ri aytgan ekan... - dermish.
Podsho ertalab ovga borar edi, ro‘parasidan Afandi chiqib qoldi. Afandining ko‘rinishi ancha hunuk bo‘lganidan, podsho xodimlariga buyurdi:
— Ovning boshidan shunday badbashara odam uchradi, bugun ov yurishmaydi, olib bor zindonga sol buni, hali ovdan qaytganda gaplashaman bu bilan!
Olib borib Afandini zindonga tashladilar. Ammo shu kuni podshoning ovi juda yaxshi yurishdi. podsho ovdan qaytgach, Afandini chaqirtirib dedi:
— Agar bugun ovim yurishmaganda, seni o‘ldirar edim, baxting bor ekan.
— Bir savol so‘rasam maylimi?—dedi Afandi.
— So‘ra!
— «Baxtsizlik keltiradi, ovim yurishmaydi» deb meni ertalab qamatdingiz, aksincha, ovingiz yurishib ketdi. Men ham bola-chaqamning shu bugungi tirikchiligi uchun bir parcha non topgani chiqqan edim, kechgacha zindonda yotib, tirikchilikdan qoldim, bola-chaqamning holi nima kechganini bilmayman. Qani, ayting-chi, ikkalamizdan qaysi birimiz baxtsizlik keltirar ekanmiz?
— Ovning boshidan shunday badbashara odam uchradi, bugun ov yurishmaydi, olib bor zindonga sol buni, hali ovdan qaytganda gaplashaman bu bilan!
Olib borib Afandini zindonga tashladilar. Ammo shu kuni podshoning ovi juda yaxshi yurishdi. podsho ovdan qaytgach, Afandini chaqirtirib dedi:
— Agar bugun ovim yurishmaganda, seni o‘ldirar edim, baxting bor ekan.
— Bir savol so‘rasam maylimi?—dedi Afandi.
— So‘ra!
— «Baxtsizlik keltiradi, ovim yurishmaydi» deb meni ertalab qamatdingiz, aksincha, ovingiz yurishib ketdi. Men ham bola-chaqamning shu bugungi tirikchiligi uchun bir parcha non topgani chiqqan edim, kechgacha zindonda yotib, tirikchilikdan qoldim, bola-chaqamning holi nima kechganini bilmayman. Qani, ayting-chi, ikkalamizdan qaysi birimiz baxtsizlik keltirar ekanmiz?
Poshsho Afandidan g‘azablanib, «Ikkinchi yuzingni ko‘rmayin!» dedi-da, uni saroydan haydab chiqardi.
Kunlarning birida u ko‘chaga chiqqan edi, odamlarning ko‘cha supurib, suv sepib, yo‘lning ikki tomoniga tizilishib turganlarini ko‘rdi.
— Nima gap? — ajablanib so‘radi u.
— Poshsho o‘tadi,— kimdir javob berdi.
Afandi odamlar qatorida turgan edi, poshsho kelib qoldi. U darhol poshshoga orqasini qilib turdi. Poshsho g‘azablanib qichqirdi:
— Qanday odamsan, nimaga teskari turibsan!
— Ikkinchi betingni ko‘rmayin degan edingiz, shohim betimni ko‘rmasa, ketimni ko‘rsin deb turibman,— javob berdi Afandi.
Kunlarning birida u ko‘chaga chiqqan edi, odamlarning ko‘cha supurib, suv sepib, yo‘lning ikki tomoniga tizilishib turganlarini ko‘rdi.
— Nima gap? — ajablanib so‘radi u.
— Poshsho o‘tadi,— kimdir javob berdi.
Afandi odamlar qatorida turgan edi, poshsho kelib qoldi. U darhol poshshoga orqasini qilib turdi. Poshsho g‘azablanib qichqirdi:
— Qanday odamsan, nimaga teskari turibsan!
— Ikkinchi betingni ko‘rmayin degan edingiz, shohim betimni ko‘rmasa, ketimni ko‘rsin deb turibman,— javob berdi Afandi.
Afandi temirchilik qilar ekan. Bir kuni qizigan temirni olib, bolg‘alayman deb tursa, boy kelibdi-da, temirga qarab:
— Temirni qiziganini qara, ushlasang qo‘ling yopishib qolsa kerak-a?
— Boy buva, agar hozir bitta tilla tanga bersangiz, qo‘limga olib tilimga ham tegizishim mumkin.
— Yo‘g‘eye, mana ol tilla tanga, deb bitta tilla tanga bersa.
Afandi tilla tangani qo‘liga olib, keyin tiliga tekkizibdi-da, cho‘ntagiga solib qo‘yibdi.
— Temirni qiziganini qara, ushlasang qo‘ling yopishib qolsa kerak-a?
— Boy buva, agar hozir bitta tilla tanga bersangiz, qo‘limga olib tilimga ham tegizishim mumkin.
— Yo‘g‘eye, mana ol tilla tanga, deb bitta tilla tanga bersa.
Afandi tilla tangani qo‘liga olib, keyin tiliga tekkizibdi-da, cho‘ntagiga solib qo‘yibdi.
Podsho bir kuni Afandi bilan zindonda yotganlarni tekshirishga bordi. Ikkalasi ularning gunohini surishtira boshlashdi. Qamoqda yotganlarning hammasi gunohsiz ekanliklarini, bu yerda nohaq yotganliklarini aytib, arz QILDI. Yolg‘iz birgina kishi o‘zining gunohkor ekanligiga iqror bo‘ldi. Afandi podshoga qarab dedi:
— Podshohi olam, bu gunohkorni darhol zindondan chiqazib yuboring. Bo‘lmasa boshqa gunohsizlarni buzib yuboradi, dermish.
— Podshohi olam, bu gunohkorni darhol zindondan chiqazib yuboring. Bo‘lmasa boshqa gunohsizlarni buzib yuboradi, dermish.
Podsho Afandini masxaralash maqsadida saroy ahlini yig‘ib, farmoni oliy o‘qidi:
— Biz bugundan boshlab Nasriddin Afandini eshak boshilik martabasiga muvofiq ko‘rdik...
Afandi o‘rnidan turib podshoga ta’zim qildi va borib taxtdan ham yuqoriroq bir joyga borib o‘tirdi.
— Ha, Afandi, — dedi podsho,— nima uchun mendan ham yuqoriroqqa o‘tirdingiz?
Afandi qo‘lini ko‘tarib dedi:
— Taqdirga tan bering, shohim! Men o‘z vazifamni bajarishga kirishdim!
— Biz bugundan boshlab Nasriddin Afandini eshak boshilik martabasiga muvofiq ko‘rdik...
Afandi o‘rnidan turib podshoga ta’zim qildi va borib taxtdan ham yuqoriroq bir joyga borib o‘tirdi.
— Ha, Afandi, — dedi podsho,— nima uchun mendan ham yuqoriroqqa o‘tirdingiz?
Afandi qo‘lini ko‘tarib dedi:
— Taqdirga tan bering, shohim! Men o‘z vazifamni bajarishga kirishdim!
Poshsho bir kuni katta ziyofat berdi. Unda Afandi ham bo‘lib, yonidagi kishi bilan quyuq suhbatlashar edi. Poshsho uni xijolat qilish uchun yoniga kelib:
— Kim biladi, qanday yolg‘onlarni valaqlayapsan,— dedi.
— Nima qilay, shohim,— javob berdi Afandi,— lof aralashmasa bo‘lmas ekan, do‘stimga sizning odilligingiz haqida gapirib beryapman.
— Kim biladi, qanday yolg‘onlarni valaqlayapsan,— dedi.
— Nima qilay, shohim,— javob berdi Afandi,— lof aralashmasa bo‘lmas ekan, do‘stimga sizning odilligingiz haqida gapirib beryapman.
Afandi qarib qolgan chog‘ida mevali daraxt ko‘chatlarini o‘tqazayotgan edi, podsho kelib qoldi.
— Hoy chol,— dedi podsho,— sen piri-foniy bo‘p qolibsan. Bu ekayotgan daraxtlaringning mevasini yeyman, deb o‘ylayapsanmi?
— O‘tganlarning ekib qoldirganlaridan biz foydalanyapmiz. Endi bizning ekkanlarimizdan kelgusidagilar foydalansinlar, deb ekayapman.
Bu gap podshoga yoqib ketib, «Za» devordi. Uning «Za» degani ofarin degani edi, podsho har gal «Za» deganida ming tanga in’om berilishi shart edi. Podshoning yonidagi xazinachi darhol Afandiga ming tanga sanab berdi. Afandi qulluq qilib:
— Mana ko‘rdingizmi podshohim, mevalarim hoziroq xosil berdi,— dedi.
Podsho yanayam xursand bo‘lib, «Za» dedi. Xazinachi yana ming tanga sanab berdi. Afandining ta’bi ochilib ketdi:
— Aslida mevali daraxtlar yilda bir marta hosil beradi. Lekin podshoximning poyi-kadamlari sharofatidan ikki marta hosil berdi.
Podshoga bu gap ham xush kelib, yana «Za» devordi. Xazinachi Afandiga yana ming tangani sanab berdi-da, sekin podshoning qulog‘iga shivirladi:
— E podshohi olam, agar bu yerdan tezroq ketmasak, bu chol xazinangizni butkul, qurutadi...
— Hoy chol,— dedi podsho,— sen piri-foniy bo‘p qolibsan. Bu ekayotgan daraxtlaringning mevasini yeyman, deb o‘ylayapsanmi?
— O‘tganlarning ekib qoldirganlaridan biz foydalanyapmiz. Endi bizning ekkanlarimizdan kelgusidagilar foydalansinlar, deb ekayapman.
Bu gap podshoga yoqib ketib, «Za» devordi. Uning «Za» degani ofarin degani edi, podsho har gal «Za» deganida ming tanga in’om berilishi shart edi. Podshoning yonidagi xazinachi darhol Afandiga ming tanga sanab berdi. Afandi qulluq qilib:
— Mana ko‘rdingizmi podshohim, mevalarim hoziroq xosil berdi,— dedi.
Podsho yanayam xursand bo‘lib, «Za» dedi. Xazinachi yana ming tanga sanab berdi. Afandining ta’bi ochilib ketdi:
— Aslida mevali daraxtlar yilda bir marta hosil beradi. Lekin podshoximning poyi-kadamlari sharofatidan ikki marta hosil berdi.
Podshoga bu gap ham xush kelib, yana «Za» devordi. Xazinachi Afandiga yana ming tangani sanab berdi-da, sekin podshoning qulog‘iga shivirladi:
— E podshohi olam, agar bu yerdan tezroq ketmasak, bu chol xazinangizni butkul, qurutadi...
Poshsho bir kuni ziyofatda o‘tirib Afandi bilan hazillashdi:
— Mulla Nasriddin, qayerga borsangiz eshagingizdan ajralmaysiz, doim u bilan birgasiz, a?
— Taqsir, eshagimdan ajralsam, mana bunday ziyofatlardan ham mahrum bo‘lib qolaman-da,— javob berdi Afandi.
— Mulla Nasriddin, qayerga borsangiz eshagingizdan ajralmaysiz, doim u bilan birgasiz, a?
— Taqsir, eshagimdan ajralsam, mana bunday ziyofatlardan ham mahrum bo‘lib qolaman-da,— javob berdi Afandi.
Afandi Podsho bilan ovga chiqdi. Podsho bir kiyikni quvib borib otgan edi, o‘qi xato ketdi. O‘zini juda ham mergan deb, har doim maqtanib yurgan Podsho Afandining oldida xijolat bo‘ldi-da, o‘zini oqlay boshladi:
— Qara, Afandi, juda mug‘ombir ov ko‘rgan quv kiyik ekan, mening o‘qimga chap berib ketdi-ya.
Afandi Podshoga taskin berib, aytdi:
— Agar kiyikning o‘rnida yuzta odam bo‘lsa ham bexato urgan bo‘lar edingiz, kiyik ham ovmi!
— Qara, Afandi, juda mug‘ombir ov ko‘rgan quv kiyik ekan, mening o‘qimga chap berib ketdi-ya.
Afandi Podshoga taskin berib, aytdi:
— Agar kiyikning o‘rnida yuzta odam bo‘lsa ham bexato urgan bo‘lar edingiz, kiyik ham ovmi!
