Afandi haqida latifalar
Podsho uzoq muddatlik ovga ketgan edi. Boshqa mamlakatdan elchi kelib qoldi. Vazir uni parvarish qilishni Afandiga topshirdi. Afandi har kuni oshpazga tayinlab, elchini qirg‘ovul, bedana, kaklik go‘shtlaridan tayyorlangan sara ovqatlar bilan boqar edi.
Oradan besh-o‘n kun o‘tdi, qush go‘shti elchining me’dasiga tegib, u oshpazdan so‘qim go‘shtidan ovqat tayyorlab berishni iltimos qildi. Oshpaz uning tiliga tushunmay, vazirga murojaat qildi. U ham tushunmay Afandidan tushuntirib berishni iltimos qildi.
Afandi elchi huzuriga borib, imo-ishoralar bilan maqsadini so‘ragan edi, u ikki qo‘lini boshi ustiga shoxga o‘xshatib, o‘z tilida allanarsalar dedi, Afandi sira ham tushunmadi.
— Elchi nima xohlar ekan?— so‘radi vazir.
— Elchining ikki qo‘lini boshi ustiga ko‘targani uning podshoni ko‘rmoqchiman degani,— deb javob berdi Afandi.
Oradan besh-o‘n kun o‘tdi, qush go‘shti elchining me’dasiga tegib, u oshpazdan so‘qim go‘shtidan ovqat tayyorlab berishni iltimos qildi. Oshpaz uning tiliga tushunmay, vazirga murojaat qildi. U ham tushunmay Afandidan tushuntirib berishni iltimos qildi.
Afandi elchi huzuriga borib, imo-ishoralar bilan maqsadini so‘ragan edi, u ikki qo‘lini boshi ustiga shoxga o‘xshatib, o‘z tilida allanarsalar dedi, Afandi sira ham tushunmadi.
— Elchi nima xohlar ekan?— so‘radi vazir.
— Elchining ikki qo‘lini boshi ustiga ko‘targani uning podshoni ko‘rmoqchiman degani,— deb javob berdi Afandi.
Afandi ketayotsa, ikki bola yong‘oq talashib mushtlashayotgan ekan. Afandi ikkovini ajratib, yong‘oqni oldi, uni pichog‘i bilan ikkiga ajratib, mag‘zini olib og‘ziga soldi, ikki palla po‘choqni bolalarga bittadan berib:
— Bu, sizlarni murosaga keltirganim uchun pichoq uchi,—dedi.
— Bu, sizlarni murosaga keltirganim uchun pichoq uchi,—dedi.
Afandi bilan Vali bir boynikiga ziyofatga borgan ekan. Ziyofat chog‘ida Afandi ko‘z qiri bilan Vali tomon qarasa, Vali sekin tilla qoshiqni kostyumining ichki cho‘ntagiga solayotgan ekan.
Afandi biroz fursat o‘tkazib, o‘rtoqlar "men fokus ko‘rsatmoqchiman", deb hammani o‘ziga qaratib, davom etibdi:
"Hozir mana bu qoshiqni shundoq cho‘ntagimga solib, Valini cho‘ntagidan chiqarib beraman", - degan ekan.
Afandi biroz fursat o‘tkazib, o‘rtoqlar "men fokus ko‘rsatmoqchiman", deb hammani o‘ziga qaratib, davom etibdi:
"Hozir mana bu qoshiqni shundoq cho‘ntagimga solib, Valini cho‘ntagidan chiqarib beraman", - degan ekan.
Afandi bir kuni kechasi qabriston yonidan o‘tib ketayotgan edi, qarshidan bir to‘da otliqlar chiqib qoldi. Afandi ularni o‘g‘ri gumon qilib, bir ochiq go‘r ichiga kirib berkindi. Otliqlar buni payqab Afandini o‘g‘ri deb o‘ylashdi, go‘rning tepasiga kelib:
— Sen kimsan?—deyishdi.
— Murdaman,— dedi Afandi.
— Murda bo‘lsang kechasi nima qilib yuribsan?
— Tomosha qilib yuribman.
— O‘lik ham tomosha qilib yuradimi?
— Rost aytasizlar, men xato qilibman,— dedi Afandi va yana go‘r ichiga kirib ketdi.
— Sen kimsan?—deyishdi.
— Murdaman,— dedi Afandi.
— Murda bo‘lsang kechasi nima qilib yuribsan?
— Tomosha qilib yuribman.
— O‘lik ham tomosha qilib yuradimi?
— Rost aytasizlar, men xato qilibman,— dedi Afandi va yana go‘r ichiga kirib ketdi.
Afandi eshagini haydab, bog‘iga ketar edi. Yo‘lda hazilkashlaridan biri hamroh bo‘lib so‘radi:
— Ikkalangiz shoshilib qayerga ketayapsiz?
— Mana, hozir ikkalangiz barobarlashdingiz, - dedi Afandi u bilan eshak orqasidagi masofani ko‘rsatib, - bir oz turib do‘stlashib ketasiz, o‘zidan so‘rang, qayerga borishini aytib beradi.
— Ikkalangiz shoshilib qayerga ketayapsiz?
— Mana, hozir ikkalangiz barobarlashdingiz, - dedi Afandi u bilan eshak orqasidagi masofani ko‘rsatib, - bir oz turib do‘stlashib ketasiz, o‘zidan so‘rang, qayerga borishini aytib beradi.
Afandi shayx bilan qabristonni ziyorat qilib yurar edi. U qabr toshiga yozilgan bir lavhani o‘qib hayron qoldi, unda: «Bu shaharning podshosi Sulton Abdulmalik pop Sulton Abdulmutalib jahonga mashhur bo‘lib uch yoshida vafot etdi» deb yozilgan ekan:
Afandi taajjublanib shayxdan so‘radi:
— Uch yoshida o‘lgan bola qanday qilib jahonga mashhur bo‘ladi?
Shayx javob berdi:
Sulton Abdulmalik yetmish yil yashab shundan faqat uch yilini xursandchilik bilan o‘tkazgan ekanlar. Shuni umr hisoblab, vasiyat qilganlar.
— Agar shunday bo‘lsa,— dedi Afandi,— men o‘lganimda qabrimga lavha tosh qo‘yiladigan bo‘lsa, unga: «Mulla Nasriddin tug‘ildi-yu o‘sha zamoni o‘ldi» deb yozilar ekan-da!
Afandi taajjublanib shayxdan so‘radi:
— Uch yoshida o‘lgan bola qanday qilib jahonga mashhur bo‘ladi?
Shayx javob berdi:
Sulton Abdulmalik yetmish yil yashab shundan faqat uch yilini xursandchilik bilan o‘tkazgan ekanlar. Shuni umr hisoblab, vasiyat qilganlar.
— Agar shunday bo‘lsa,— dedi Afandi,— men o‘lganimda qabrimga lavha tosh qo‘yiladigan bo‘lsa, unga: «Mulla Nasriddin tug‘ildi-yu o‘sha zamoni o‘ldi» deb yozilar ekan-da!
Afandining xotini o‘lib, bir tul xotinga uylandi. Bu xotin bo‘lar-bo‘lmasga janjal ko‘tarar...
— O‘lgan erim undoq edi, bundoq edi, — deb yig‘lar edi.
Afandi bir kuni undan balandroq ovoz chiqarib yig‘ladi. Xotin hayron bo‘lib so‘radi:
— Men-ku o‘lgan erimni eslab yig‘layapman, siz nega yig‘laysiz?
Afandi piq-piq yig‘lab turib javob berdi:
— Agar o‘sha sho‘rlik ering o‘lmaganda, sen tul qolmagan bo‘lar edingu, myen senga uylanmagan bo‘lar edim...
— O‘lgan erim undoq edi, bundoq edi, — deb yig‘lar edi.
Afandi bir kuni undan balandroq ovoz chiqarib yig‘ladi. Xotin hayron bo‘lib so‘radi:
— Men-ku o‘lgan erimni eslab yig‘layapman, siz nega yig‘laysiz?
Afandi piq-piq yig‘lab turib javob berdi:
— Agar o‘sha sho‘rlik ering o‘lmaganda, sen tul qolmagan bo‘lar edingu, myen senga uylanmagan bo‘lar edim...
Afandidan birov so‘radi
— Afandi, muchalingiz nima, necha yoshga kirdingiz?
— Muchalim ajdar, ellikka kirdim.
— Muchalning ilon bo‘lishini eshitib yurardimu, ajdar bo‘lishini shu yoshga kirib, endi sizdan eshitishim,
Afandi tushuntirib berdi:
— Yoshligimda onam rahmatlik, sening muchaling ilon degan edilar. Hozir ellikka kirdim, ellik yil ichida har qanday ilon ham ajdar bo‘lib ketadi-da.
— Afandi, muchalingiz nima, necha yoshga kirdingiz?
— Muchalim ajdar, ellikka kirdim.
— Muchalning ilon bo‘lishini eshitib yurardimu, ajdar bo‘lishini shu yoshga kirib, endi sizdan eshitishim,
Afandi tushuntirib berdi:
— Yoshligimda onam rahmatlik, sening muchaling ilon degan edilar. Hozir ellikka kirdim, ellik yil ichida har qanday ilon ham ajdar bo‘lib ketadi-da.
Afandi birovning bog‘iga kirib, o‘rik o‘g‘irlayotgan edi,
bog‘bon kelib qoldi. .
— Kimsan!?—dedi bog‘bon.
Afandi o‘rikning tanasiga yopishib olib javob berdi:
— Men o‘rikning yelimiman. Bog‘bon yana so‘radi:
— Yelim ham gapiradimi?
— Kechirasiz,— dedi Afandi,— bilmabman, chip-chip-chip...
bog‘bon kelib qoldi. .
— Kimsan!?—dedi bog‘bon.
Afandi o‘rikning tanasiga yopishib olib javob berdi:
— Men o‘rikning yelimiman. Bog‘bon yana so‘radi:
— Yelim ham gapiradimi?
— Kechirasiz,— dedi Afandi,— bilmabman, chip-chip-chip...
Afandining buzog‘i bo‘shalib ketib, yoyig‘liq turgan g‘o‘zani yeya boshladi. Afandi buzoqni quvlagan edi, u tutqich bermay shataloq otib ketdi. Afandi borib, bog‘liq turgan sigirni kaltaklay boshladi. Afandining xotini uning qo‘lidan kaltakni tortib olib:
— G‘o‘zani yegan buzog‘u, sigir bechorani nega urasiz?— dedi.
— Suv boshidan loyqa, bolasiga tarbiya bera olmagan, arqonini uzib, g‘o‘za yeyishni bolasiga onasi o‘rgatgan, ayb sigirda, — dedi Afandi.
— G‘o‘zani yegan buzog‘u, sigir bechorani nega urasiz?— dedi.
— Suv boshidan loyqa, bolasiga tarbiya bera olmagan, arqonini uzib, g‘o‘za yeyishni bolasiga onasi o‘rgatgan, ayb sigirda, — dedi Afandi.
