Shoh-Boy haqida latifalar
Afandi «parrandalarning tilini bilaman» deb maqtanib yurar edi. podsho buni eshitib uni ovga olib chiqdi.
Yo‘lda ketishayotgan edi, podsho vayronada sayrab turgan bir boyqushni ko‘rib Afandidan so‘radi:
— Boyqush nima deb sayrayapti?
— Boyqush aytdiki,— dedi Afandi,— Agar podshoning zulmi shu xilda keta bersa tez kunda shahar ham mening makonimga aylanadi.
Yo‘lda ketishayotgan edi, podsho vayronada sayrab turgan bir boyqushni ko‘rib Afandidan so‘radi:
— Boyqush nima deb sayrayapti?
— Boyqush aytdiki,— dedi Afandi,— Agar podshoning zulmi shu xilda keta bersa tez kunda shahar ham mening makonimga aylanadi.
Afandining mahallasidagi xasis bir boy qachon mehmon kelsa, bir patnusda suvi qochgan patirni olib chiqib qo‘yar, uni hech kim sindirolmaganidan yana butunicha olib kirib ketar edi. Bir mehmondorchilikdan keyin xizmatkor boyagi patirni ichkariga qaytarib olib ketayotganda, ostonaga qoqilib yiqildi-yu, patirni sindirib qo‘ydi. Boy «oh» deb, o‘zini tashlab hushidan keta yozdi. Afandi darrov o‘rnidan turib, patirning siniqlarini terdi, ularni boyga uzatib tasalli berdi:
— O‘zingizni bosing, boy buva, buning iloji oson: ko‘chaning boshida qadoqchi o‘tiribdi, yugurib chiqsangiz, sakkizta qadoq bilan patiringizni butunlab beradi.
— O‘zingizni bosing, boy buva, buning iloji oson: ko‘chaning boshida qadoqchi o‘tiribdi, yugurib chiqsangiz, sakkizta qadoq bilan patiringizni butunlab beradi.
— Jek, sevgiling sening millionerning nabirasi ekanligingni bilgach, sendan voz kechgani juda g‘alati-ya.
— Nimasi g‘alati? Endi u menga buvi bo‘ldi.
— Nimasi g‘alati? Endi u menga buvi bo‘ldi.
Poshsho bir o‘lkaga yurish qilish oldidan Afandiga buyurdi:
— Yeb-ichib yotish yetar endi, sen ham yurishga tayyorlan, Davrimiz — qilich, kamon, o‘qlar asri, gap-so‘zniki emas. Bu yurishda men bilan birga bo‘lasan!
Afandi yurishdan qoldirishini so‘rab qancha yalinmasin natija chiqmadi. Oxiri u nochor bir kamonni yelkasiga ilib, eshagiga minib poshshoning huzuriga yetib keldi. Bu ahvoldan ajablangan poshsho kulib undan so‘radi:
— Afandi, bu nima qiliq? Nahotki, ot topolmay eshak minib kelgan bo‘lsang?
— Iloji bo‘lmadi, shohim, eshagim yalinib: «Poshshoning sendan ajralgusi kelmasa, men ham sendan ajrala olmayman, sen qayerda bo‘lsang, birga borishim kerak», - deb turib oldi.
Afandining tixirligini ko‘rgan poshsho atrofdagilarga ham ta’sir qilish maqsadida:
— Yaxshi kamon olibsanu o‘qing ko‘rinmaydi.
— Uq menda yo‘q.
— Dushmanni nima bilan otasan?
— Bizga otgan o‘qlarini terib olib, o‘zlariga otaman,
— Ahmoq ekansan, agar dushman bizga qarshi sira ham otmasachi?
— Agar dushman bizga qarshi otmasa, juda yaxshi, unda urush bo‘lmaydi! Menga o‘qning nima keragi bor,— javob berdi Afandi.
— Yeb-ichib yotish yetar endi, sen ham yurishga tayyorlan, Davrimiz — qilich, kamon, o‘qlar asri, gap-so‘zniki emas. Bu yurishda men bilan birga bo‘lasan!
Afandi yurishdan qoldirishini so‘rab qancha yalinmasin natija chiqmadi. Oxiri u nochor bir kamonni yelkasiga ilib, eshagiga minib poshshoning huzuriga yetib keldi. Bu ahvoldan ajablangan poshsho kulib undan so‘radi:
— Afandi, bu nima qiliq? Nahotki, ot topolmay eshak minib kelgan bo‘lsang?
— Iloji bo‘lmadi, shohim, eshagim yalinib: «Poshshoning sendan ajralgusi kelmasa, men ham sendan ajrala olmayman, sen qayerda bo‘lsang, birga borishim kerak», - deb turib oldi.
Afandining tixirligini ko‘rgan poshsho atrofdagilarga ham ta’sir qilish maqsadida:
— Yaxshi kamon olibsanu o‘qing ko‘rinmaydi.
— Uq menda yo‘q.
— Dushmanni nima bilan otasan?
— Bizga otgan o‘qlarini terib olib, o‘zlariga otaman,
— Ahmoq ekansan, agar dushman bizga qarshi sira ham otmasachi?
— Agar dushman bizga qarshi otmasa, juda yaxshi, unda urush bo‘lmaydi! Menga o‘qning nima keragi bor,— javob berdi Afandi.
Podsho Afandiga bir eshakni mulla qilib berasan, deb topshirdi. Afandi o‘n yil muddat bilan xizmat haqiga ming tilla so‘radi. Podsho Afandining taklifiga ko‘ndi va shunday shart qo‘ydi:
— Aytgan muhlatingda eshakni mulla qilib bermasang boshingni olaman! Afandi ham shartga rozi bo‘ldi va ming tilla bilan eshakni olib uyiga jo‘nadi. Afandi voqeani xotiniga aytib bergan edi, u juda qo‘rkib ketdi.
— Voy, sho‘rim qursin, eshak ham mulla bo‘ladimi?
— Ey, xotin! — taskin bera boshladi, Afandi,— nimaga qo‘rqasan, o‘n yilgacha kim boru kim yo‘q, yo Podsho o‘ladi, yo eshak.
— Aytgan muhlatingda eshakni mulla qilib bermasang boshingni olaman! Afandi ham shartga rozi bo‘ldi va ming tilla bilan eshakni olib uyiga jo‘nadi. Afandi voqeani xotiniga aytib bergan edi, u juda qo‘rkib ketdi.
— Voy, sho‘rim qursin, eshak ham mulla bo‘ladimi?
— Ey, xotin! — taskin bera boshladi, Afandi,— nimaga qo‘rqasan, o‘n yilgacha kim boru kim yo‘q, yo Podsho o‘ladi, yo eshak.
Podsho Afandini bir kuni ovga olib chiqdi. Bir manzilda Afandini masxaralash uchun otining pastki labini kesib qo‘ydi. Afandi buni fahmlab qoldi-yu, borib podshoning otining dumini kesib qo‘ydi.
Ovdan qaytishda podsho orkasiga qarab Afandiga dedi:
— Afandi, otingiz nega kulayotibdi?
Afandi darhol javob qaytardi:
— Taqsir, otingizning keti ochilib qolibdi, shunga kulyapti.
Ovdan qaytishda podsho orkasiga qarab Afandiga dedi:
— Afandi, otingiz nega kulayotibdi?
Afandi darhol javob qaytardi:
— Taqsir, otingizning keti ochilib qolibdi, shunga kulyapti.
Bir podshohning juda aqilli vaziri bo‘lgan ekan. Bir kuni shoh vazirini boplab kalaka qilmoqchi bo‘lib huzuriga chaqirtirib debdi:
— Vazir janoblari, marhamat qilib menga erkak chumolilardan kabob tayyorlab kyelsangiz! Aynan erkak chumolilardan bo‘lsin! Axir siz donishmand a’yonimsiz!
— Xo‘p bo‘ladi olampanoh! – debdi vazir va tushlikka likopchada 5 ta qovurilgan chumolini ko‘tarib kelibdi. Buni ko‘rgan shoh undan so‘rabdi:
— Xo‘sh muhtaram vazir, bularni erkak chumoli ekanligini qanday bildingiz?
— Oddiy, - debdi vazir, - Ertalab chumolilarning uyasini oldiga borib, uyasini buzayotgan edim, mana shu 5 tasi menga o‘t qo‘ymoqchi bo‘lishdi, - deb javob bergan ekan.
— Vazir janoblari, marhamat qilib menga erkak chumolilardan kabob tayyorlab kyelsangiz! Aynan erkak chumolilardan bo‘lsin! Axir siz donishmand a’yonimsiz!
— Xo‘p bo‘ladi olampanoh! – debdi vazir va tushlikka likopchada 5 ta qovurilgan chumolini ko‘tarib kelibdi. Buni ko‘rgan shoh undan so‘rabdi:
— Xo‘sh muhtaram vazir, bularni erkak chumoli ekanligini qanday bildingiz?
— Oddiy, - debdi vazir, - Ertalab chumolilarning uyasini oldiga borib, uyasini buzayotgan edim, mana shu 5 tasi menga o‘t qo‘ymoqchi bo‘lishdi, - deb javob bergan ekan.
Qadim zamonda podshoh birining saroyi oldida xalq yig‘ilib, shovqin-suron ko‘taribdi.
Podshoh ayyonlardan so‘rabdi:
— Tashqarida nima bo‘lyapti?
— Xalqingiz sizga minnatdorchilik bildirish uchun kelibdi, - debdi ayyonlar.
Podshoh:
— Nega ular "Bo‘ldi bas!", "Yetar!", "Ortib ketdi" deb baqirishyapti, - desa, ayyonlari:
— Hamma narsa yetarli, ortig‘i bilan muhayyo, to‘kin-sochinlik bo‘lgani uchun aytishyapti bu so‘zlarni, - degan ekan.
Podshoh ayyonlardan so‘rabdi:
— Tashqarida nima bo‘lyapti?
— Xalqingiz sizga minnatdorchilik bildirish uchun kelibdi, - debdi ayyonlar.
Podshoh:
— Nega ular "Bo‘ldi bas!", "Yetar!", "Ortib ketdi" deb baqirishyapti, - desa, ayyonlari:
— Hamma narsa yetarli, ortig‘i bilan muhayyo, to‘kin-sochinlik bo‘lgani uchun aytishyapti bu so‘zlarni, - degan ekan.
Bir kishi to‘y qilmoqchi bo‘lib, afandiga to‘yga aytishni buyuribdi.
Afandi boyni uyiga borib, to‘yga aytsa, boy:
— To‘yga aytishga tuzukroq odam topilmadimi? - debdi.
Afandi boyga qarab turib:
— Tuzukroqlar tuzukroq odamlarnikiga aytishga ketdi-da boy ota, - degan ekan.
Afandi boyni uyiga borib, to‘yga aytsa, boy:
— To‘yga aytishga tuzukroq odam topilmadimi? - debdi.
Afandi boyga qarab turib:
— Tuzukroqlar tuzukroq odamlarnikiga aytishga ketdi-da boy ota, - degan ekan.
Bir kuni afandi to‘yga boribdi.
Qaytishda to‘y egalari kazo-kazolarga chiroyli to‘nlar kiydirishibdi. Afandiga esa eshakni po‘stinini beribdi.
Shunda afandi hammaga eshittirib debdi:
— Ko‘rdingizmi, sizlarga to‘n kiydirishdi. Menga esa o‘zlarini kiyimlaridan had qilishdi!
Qaytishda to‘y egalari kazo-kazolarga chiroyli to‘nlar kiydirishibdi. Afandiga esa eshakni po‘stinini beribdi.
Shunda afandi hammaga eshittirib debdi:
— Ko‘rdingizmi, sizlarga to‘n kiydirishdi. Menga esa o‘zlarini kiyimlaridan had qilishdi!
