Afandi haqida latifalar
Bir kuni Afandining choponini o‘g‘ri olib qochdi. Afandi o‘g‘rining orqasidan quvlamay to‘g‘ri qabristonga bordi-da, bir ochiq go‘r ustida o‘tirdi. Bu voqeadan xabardor bir odam Afandiga:
— Choponingizni olgan o‘g‘ri hu, u yoqqa qochdi, siz bu yerda nima qilib o‘tiribsiz?—dedi.
— Qayoqqa qochmasin, baribir axir bir kun shu yerga keladi,— dedi Afandi.
— Choponingizni olgan o‘g‘ri hu, u yoqqa qochdi, siz bu yerda nima qilib o‘tiribsiz?—dedi.
— Qayoqqa qochmasin, baribir axir bir kun shu yerga keladi,— dedi Afandi.
Poshsho bir kuni katta ziyofat berdi. Unda Afandi ham bo‘lib, yonidagi kishi bilan quyuq suhbatlashar edi. Poshsho uni xijolat qilish uchun yoniga kelib:
— Kim biladi, qanday yolg‘onlarni valaqlayapsan,— dedi.
— Nima qilay, shohim,— javob berdi Afandi,— lof aralashmasa bo‘lmas ekan, do‘stimga sizning odilligingiz haqida gapirib beryapman.
— Kim biladi, qanday yolg‘onlarni valaqlayapsan,— dedi.
— Nima qilay, shohim,— javob berdi Afandi,— lof aralashmasa bo‘lmas ekan, do‘stimga sizning odilligingiz haqida gapirib beryapman.
Afandi dissertatsiya yozar edi, o‘g‘li «nima qilyapsiz?— deb so‘radi.
— Kitob yozyapman,— dedi Afandi.
— Unda nega boshqa kitobdan ko‘chiryapsiz?
— Voy tentagey, shuni ham bilmaysanmi,— dedi kulib otasi,— odam odamdan tug‘ilganday, kitob ham kitobdan paydo bo‘ladi-da!
— Kitob yozyapman,— dedi Afandi.
— Unda nega boshqa kitobdan ko‘chiryapsiz?
— Voy tentagey, shuni ham bilmaysanmi,— dedi kulib otasi,— odam odamdan tug‘ilganday, kitob ham kitobdan paydo bo‘ladi-da!
Afandining anjiri pishgan edi, bir savatga terib Poshshoga olib bordi. Ammo qorovullar uni anjirini tortib olishdi-da, ichkariga olib kirib ketishdi. Afandi darvoza tagida qoldi. Shu vaqtda yasovullar besh-o‘nta bandini haydab kelishayotgan edi, ularning biri yo‘lda qochib ketdi, uning o‘rniga Afandini ham bandilarga qo‘shib qorovullarga topshirishdi.
Afandi qanchalik dodu faryod qilib yopishmasin, foyda bermadi, uni zindonga tashladilar.
Kunlar, oylar o‘tsa ham Afandi hamon zindonda qoldi.
Bir kuni poshsho zindonga kirib Afandidan nima sababdan qamalganini so‘ragan edi, u butun voqeani so‘zlab berdi. Poshsho uni bo‘shatishga buyurib, so‘radi:
— Sening anjiring menga juda ma’qul bo‘lgan edi, tila tilagingni?
— Anjir evaziga shuncha mukofot oldimki, buning ustiga yana biror narsa so‘rashga ham uyalaman. Bir dona o‘tkir bolta hadya qilsangiz, shuning o‘zi bas.
— Boltani nima qilasan?
— Bog‘imdagi anjirlarni bitta qo‘ymay kesib tashlamoqchiman,— dedi u.
Afandi qanchalik dodu faryod qilib yopishmasin, foyda bermadi, uni zindonga tashladilar.
Kunlar, oylar o‘tsa ham Afandi hamon zindonda qoldi.
Bir kuni poshsho zindonga kirib Afandidan nima sababdan qamalganini so‘ragan edi, u butun voqeani so‘zlab berdi. Poshsho uni bo‘shatishga buyurib, so‘radi:
— Sening anjiring menga juda ma’qul bo‘lgan edi, tila tilagingni?
— Anjir evaziga shuncha mukofot oldimki, buning ustiga yana biror narsa so‘rashga ham uyalaman. Bir dona o‘tkir bolta hadya qilsangiz, shuning o‘zi bas.
— Boltani nima qilasan?
— Bog‘imdagi anjirlarni bitta qo‘ymay kesib tashlamoqchiman,— dedi u.
Afandi umrida ko‘l ko‘rmagan ekan. O‘rtoqlari bir kuni uni ko‘lga olib borishdi. Afandi suv tagidagi ko‘katlarni ko‘rib:
— Agar suv bosmaganda, xo‘p mol boqadigan yaylov ekan-da, - dermish.
— Agar suv bosmaganda, xo‘p mol boqadigan yaylov ekan-da, - dermish.
Afandi qarib qolgan chog‘ida mevali daraxt ko‘chatlarini o‘tqazayotgan edi, podsho kelib qoldi.
— Hoy chol,— dedi podsho,— sen piri-foniy bo‘p qolibsan. Bu ekayotgan daraxtlaringning mevasini yeyman, deb o‘ylayapsanmi?
— O‘tganlarning ekib qoldirganlaridan biz foydalanyapmiz. Endi bizning ekkanlarimizdan kelgusidagilar foydalansinlar, deb ekayapman.
Bu gap podshoga yoqib ketib, «Za» devordi. Uning «Za» degani ofarin degani edi, podsho har gal «Za» deganida ming tanga in’om berilishi shart edi. Podshoning yonidagi xazinachi darhol Afandiga ming tanga sanab berdi. Afandi qulluq qilib:
— Mana ko‘rdingizmi podshohim, mevalarim hoziroq xosil berdi,— dedi.
Podsho yanayam xursand bo‘lib, «Za» dedi. Xazinachi yana ming tanga sanab berdi. Afandining ta’bi ochilib ketdi:
— Aslida mevali daraxtlar yilda bir marta hosil beradi. Lekin podshoximning poyi-kadamlari sharofatidan ikki marta hosil berdi.
Podshoga bu gap ham xush kelib, yana «Za» devordi. Xazinachi Afandiga yana ming tangani sanab berdi-da, sekin podshoning qulog‘iga shivirladi:
— E podshohi olam, agar bu yerdan tezroq ketmasak, bu chol xazinangizni butkul, qurutadi...
— Hoy chol,— dedi podsho,— sen piri-foniy bo‘p qolibsan. Bu ekayotgan daraxtlaringning mevasini yeyman, deb o‘ylayapsanmi?
— O‘tganlarning ekib qoldirganlaridan biz foydalanyapmiz. Endi bizning ekkanlarimizdan kelgusidagilar foydalansinlar, deb ekayapman.
Bu gap podshoga yoqib ketib, «Za» devordi. Uning «Za» degani ofarin degani edi, podsho har gal «Za» deganida ming tanga in’om berilishi shart edi. Podshoning yonidagi xazinachi darhol Afandiga ming tanga sanab berdi. Afandi qulluq qilib:
— Mana ko‘rdingizmi podshohim, mevalarim hoziroq xosil berdi,— dedi.
Podsho yanayam xursand bo‘lib, «Za» dedi. Xazinachi yana ming tanga sanab berdi. Afandining ta’bi ochilib ketdi:
— Aslida mevali daraxtlar yilda bir marta hosil beradi. Lekin podshoximning poyi-kadamlari sharofatidan ikki marta hosil berdi.
Podshoga bu gap ham xush kelib, yana «Za» devordi. Xazinachi Afandiga yana ming tangani sanab berdi-da, sekin podshoning qulog‘iga shivirladi:
— E podshohi olam, agar bu yerdan tezroq ketmasak, bu chol xazinangizni butkul, qurutadi...
Afandi ariq tepasidagi qil ko‘prikdan o‘tayotgan edi, kavushining bir poyi ariqqa tushib, oqib ketdi. Afandi olish uchun shuncha harakat qildi, bo‘lmadi, noiloj:
— O‘zi ham past mato, tor, oyog‘imni g‘ajib kelayotgan edi, zab ish bo‘ldi-da, oqib ketdi,— dedi.
Afandining bu gaplarini eshitgan hamrohi ajablandi:
— Attang, bejirimgina, yangi kavush ekan, a!
— Yomon dedim, yomon,— dedi tutaqib Afandi,— yaxshi bo‘lsa, juftini tashlab ketarmidi!
— O‘zi ham past mato, tor, oyog‘imni g‘ajib kelayotgan edi, zab ish bo‘ldi-da, oqib ketdi,— dedi.
Afandining bu gaplarini eshitgan hamrohi ajablandi:
— Attang, bejirimgina, yangi kavush ekan, a!
— Yomon dedim, yomon,— dedi tutaqib Afandi,— yaxshi bo‘lsa, juftini tashlab ketarmidi!
Bir afandi mendaka boshqa afandi yo‘q bo‘lsa kerak deb o‘ylab turganida, yonidan bir avtobus afandilar o‘tib ketibdi.
Afandi zamonning zayli bilan boshqa bir shaharga borib qoldi. U bozorni tomosha qilib yurgan edi, holvapurushning do‘konida turgan har xil holvalarga ko‘zi tushib qoldi. Afandining og‘zidan suvi keldi-da, holvalardan olib, yeyaverdi.
Buni ko‘rgan holvapurush qo‘liga kaltak olib, uni savalay boshladi.
Afandi tayoqning zarbini pisand qilmasdan, holvani to‘yguncha yedi, keyin:
— Bu shahar xo‘p ajib shahar ekanu, holvapurushlari odamni urib holva yedirgani yomon ekan, - deb keta berdi.
Buni ko‘rgan holvapurush qo‘liga kaltak olib, uni savalay boshladi.
Afandi tayoqning zarbini pisand qilmasdan, holvani to‘yguncha yedi, keyin:
— Bu shahar xo‘p ajib shahar ekanu, holvapurushlari odamni urib holva yedirgani yomon ekan, - deb keta berdi.
Afandidan bir kishi so‘radi:
— Afandi, kishi ko‘rpada qanday yotsa tinch yotadi?
— Har kimning ta’bi.
— Men, qaysi tomonga ag‘darilmay, hech tinchimayman.
— Bo‘lmasa, go‘rga kirguncha sabr qil,— dedi Afandi.
— Afandi, kishi ko‘rpada qanday yotsa tinch yotadi?
— Har kimning ta’bi.
— Men, qaysi tomonga ag‘darilmay, hech tinchimayman.
— Bo‘lmasa, go‘rga kirguncha sabr qil,— dedi Afandi.
