Latifa.uz

Афанди саватдай саллани ўраб кўчада борар эди, йўлда бир киши унинг йўлини тўсиб, илтимос қилди:
— Тақсир, шу хатни ўқиб берсангиз?
— Мен ўқишни билмайман,— деди Афанди. У одам ҳайрон бўлиб сўради:
— Бошингизда шундай катта салла билан хат ўқишни билмайсизми?
Афанди бошидан салласини олиб, унинг бошига кийдирар экан, айтди:
— Гап саллада бўлса ол, ўзинг ўқи!

Афанди маст ҳолда уйига кирса, уйида газ ҳиди экан. Афанди фикрлабди:
"Ҳозир чироқни ёқсам, ёниб кетаман" деб, уйга шам ёқиб кирган экан.

Афанди дадасига дебди:
— Дадажон, иккита янгилигим бор. Бири яхши, иккинчиси ёмон. Қайси биридан бошлай?
Дадаси:
— Яхшисидан бошлайқол!
Шунда афанди:
— Янги олиб берган машинангиз зўр экан. Пойгада у билан албатта совринларни қўлга кирита оламан. Ёмон хабарни айтсам, шу олиб берган машинангиз билан Каптивани орқасидан етиб олибман, - дебди.

Афанди яшайдиган қишлоқда ўзидан бошқа саводли одам бўлмаган экан.
Бир киши афандини ёнига келиб:
— Менга мактуб ёзиб берсангиз, нариги қишлоқда яшайдиган қариндошимга юбормоқчи эдим, - дебди.
Афанди:
— Иложим йўқ. Оёқларим оғрияпти, - дебди.
— Хатни қўл билан ёзасиз-ку, оёқларингизни нима алоқаси бор? – дебди ҳалиги киши ҳайрон бўлиб.
— Мени хатимни ўқиш учун албатта ўзимни чақиришларига тўғри келади. Мен эса бора олмайман, - деган экан афанди.

Кунларнинг бирида афанди билан бой гаров боғлашибди. Ким тезроқ ва кўпроқ семирса, пул ютуғи ўшаники экан.
Гаров муддати тугай деб қолса ҳам, афанди ҳеч семирмасмиш. Бойни эса кун сайин вазни ортиб бораверибди.
Вақти келиб, бой афандининг уйига бориб:
— Ҳой афанди, чиқ мана мени семирганимни кўр! Эшигингдан сиғмаяпман, - деса, афанди деразадан билагини кўрсатиб:
— Жимжалоқ бармоғимни ўзи шунчалик бўлса, қандай қилиб эшикдан чиқаман?! – деган экан.

Ўртоқларидан бири Афандини уйга таклиф қилди. У меҳмонхонанинг тўрида ўтирган эди, эшон кириб келди.
— Қани, тақсир, буёққа ўтсинлар, - деб, унга ўз жойини бўшатиб берди.
Имом домла кириб келди. Унга ҳам жой бўшатиб, ўзи сал пастроққа ўтирди.
Кейин элликбоши, бирмунча боёнлар кириб келишди. Афанди:
— Қани юқорига, юқорига, - деб, уларни ҳам тўрга ўтқизворди.
Бундоқ қараса, ўзи пойгакка тушиб қолипти. Афандининг диққати ошиб турган эди, эшикдан бир кўппак ит мўралади. Иккала қулоғидан чўзиб уни ҳам ичкарига тортди-да:
— Бор, сен ҳам тўрга чиқ! - деди.

Афанди кечаси уйқуси келмай, кўчага чиқиб айланиб юрган эди, иттифоқо бир ўғрига дуч келиб қолди.
— Кимсан?! Бемаҳалда нима қилиб юрибсан? - дўқ урди ўғри.
— Шу шаҳарнинг ўғрилариданман,— деди Афанди ҳам бўш келмай. Ўзинг кимсан?!
— Мен ҳам бошқа бир шаҳардан келган зўр ўғриман. Учрашганимиз яхши бўлди, иккаламиз баҳамжиҳат иш қиламиз. Мен янги келганман, ҳали бу шаҳарнинг пасти баландини яхши билмайман. Қани айтингчи ишни қаердан бошласак бўлади?
— Шаҳар қозисининг бир оқ ҳанги эшаги бор. Аввал шуни ўғирласак, кейин бозорга бориб, иккита қоп билан озроқ арқон ўғриласак, иннайкейин шишафурушнинг дўконидан шиша ўғирлаб икки қопга лиқ тўлғизсакда, бизнинг ҳовлига обориб кўмиб қўйсак ёмон бўлмас эди. Шунда анчагача жонимиз тинчирди-да! Қалай, бу маслаҳатим сизга ёқадими?.
— Ўғри жавоб бергунча бўлмай, миршаблар келиб қолишди. Ўғри шилт уриб қочиб кетди, Афанди қўлга тушиб қолди. Унинг дод-фарёдига қулоқ солмай, олиб бориб зиндонга ташладилар...
Эрталаб уни сўроққа олиб чиқишди.
— Хўш Афандим,— деди ҳоким,— сизни туппа-тузук одам деб юрсак, ўғри боши экансиз-ку! Нима қилиб ўғри билан тун қоронғисида гаплашиб турувдингиз?
— Энди маслаҳатлашаётувдик-да. То бир қарорга келгунча бўлмай, миршабларингиз ушлаб олишди.
— Нима маслаҳат қилаётувдингизлар?
— Аввал қозининг оқ эшагини ўғирлаб, ундан кейин бозордан қоп билан арқон олиб, иннайкейин шишафурушнинг дўконини урмоқчи эдик.
Ҳоким ҳузур қилиб кулди:
— Ахир ўйланг, Афандим! Бунга сиз овора, биз овора, эшак овора. Шу ҳам ўғрилик бўлдими? Ҳа, эшак ўғриликка арзийди...
— Қулоқ солинг, тақсир. Эшакни вақтинча омонат ўғирлаб, шишани етказиб олгач, яна қозининг эшигидан секин киргизиб юбормоқчи эдик-да.
— Ие, ўғриликнинг омонати ҳам бўладими?
— Иш битгунча-да, тақсир. Нима қиламиз, жонли нарсани асраб, бошимизга даҳмаза орттириб. Ем-хашак учун тағин бировни қон қақшатиш яхшими?!
Ҳоким яна кулиб юборди:
— Шишанинг юзтасини бир тангага ҳам олмайди-ку! Шуям ўғрилик бўлдими?!
— Хўп, бўлмаса сизнингча нима қилишимиз керак эди?
— Киройи ўғрилик қилганга яраша подшонинг ғазнасини урсанг экан.
— Мана шуни сизга ўхшаган тажрибали одам ётиғи билан тушунтириб берса, дуруст бўларкан-да. Эҳ, аттанг! Ҳа майли, энди бундан кейин сиз бош қўшсангиз, биз бажонидил хизматингизга тайёрмиз.

Афанди тушликка тухум егиси келиб товуқхонага тухум олишга кирса, товуғи тилга кириб "Ҳозир обед. Кейин келинг!" дермиш.

Бир куни афанди ароқ дўконига кирса. Остонада бир маст ухлаб ётган экан. Шунда Афанди сотувчига қараб дебди:
— Бу мастни уйига олиб бориб қўймасизми?
Сотувчи жавоб берибди:
— Ахир бу бизнинг рекламамиз-ку!

Бир куни Афандининг уйига Али деган дўсти меҳмонга борибди.
Бир пайт Афанди қараса, Али дастурхондаги кумуш қошиқни чўнтагига солаётганмиш. Топқир Афанди шундай дебди:
— Қаранглар, ҳозир мен қошиғимни чўнтагимга соламан. Бир зумда қошиғим Алининг чўнтагида пайдо бўлиб қолади. Мана...
У шундай деб Алини чўнтагидан ўғирланган қошиқни олиб қўйган экан.